Hirugarrenen cookieak erabiltzen ditugu gure webgunean. Nabigatzen jarraitzen baduzu, ados zaudela ulertuko dugu.
Cookie-n Politika

IROTZ (IROZ)

Fotografía Irotz

INFORMAZIO OROKORRA

Itsas-mailatik 486 m-tara eta Iruñetik 10 km-tara dago. Mugakide ditu iparraldean Ilurdotz eta Antxoritz, hegoaldean Alzuza, ekialdean Egulbati eta Sagaseta eta mendebaldean Zabaldika, eta Arga ibaiaren ezkerraldean kokatuta dago. Bere mugartetik iragaten da Donejakue Bidea. 36 biztanle ditu 2020an.


HISTORIA

XV. mendearen hasieran, erregeak eta Orreagako Santa Mariak partekatzen zuten jaurerria. Erregearen urteko petxak 8 olo-kahiz eta 65 soldata zituen, eta Orreagako Santa Mariarenak 10 kahiz eta erdi gari eta 15 kahiz garagar. Catalina eta Juan III.a monarkek (1494) kolegiataren zatia erosi zuten Murillo de Longidan beste petxa baten truke.

1802an, Arga ibaiaren gainean irin-errota bat zuen, eta 1835-1845eko erreformak egin arte, Esteribar bailarako diputatua eta hamalau etxeen artean txandaka izendatzen zen errejidore bat zeuden bertan (1847an hamabost etxe). Azken data horretan eskola zuen, eta bertako maisuak urtero 70 gari erregu-lur, hamar peso eta etxebizitza librea erabiltzeko aukera jasotzen zituen; parrokiako abadea Ollokiko jauregiak hornitzen zuen.


ONDARE ARKITEKTONIKOA

San Pedro Parrokiaren barruan, erretaula nagusia nabarmentzen da, Ramon de Oscarizen tailerraren lana, maisuaren beste lan batzuen aldean kalitatearen jaitsiera bat patentatzen duena, multzoari bizitasuna ematen dion aberastasun kromatikoak konpentsatzen duena. Lehen gorputzeko pasioaren lau taulak bigarrenean titularrari eskainitako beste lau taulekin osatzen dira. Horiek guztiak arkitektura platereskoen barruan kokatzen dira, eta atikoan amaitzen dira. Iruñeko apezpiku-jauregian tenplu bereko bost taula daude, santuei buruzkoak eta Juan de Bustamanteri esleituak. Velázquez de Medranoren parrokia-gurutzea ere izan zuen (XVI. mendearen amaiera).

Herriaren sarreran Iturgaitz izeneko zubi erromanikoa dago, Arga ibaiaren gainean. Erdian arku handia du, eta alboetan erdi-puntuko beste bi txikiago. Iruñerriko Mankomunitateak zaharberritze lanak egin ditu 2020an. Zubiaren ezkerraldean, Montserrat baseliza dago, gaur egun auzo-etxe gisa erabilia. Asiturriko Andre Mariaren ermitaren hondakinak ere badaude.

Iturri-aska.

Argako ibai parkea (Iruñerriko Mankomunitatea) aisialdirako gunea da, eta Iturgaizko Erdi Aroko zubiaren ondoan hasten da. Ibaiaren ertzean barna, Zabaldika eta Arletatik igarotzen da, Uhartera iritsi eta Atarrabian barrena Iruñeko ibai parkearekin lotzeko.

Oinezko eta txirrindularientzako prestatutako ibilbidea da, korridore berdea, ura eta landaretza elkartzen dituen bizitza naturalaren babeslekua. Zubi historikoak, presak, errotak, etxaldeak eta baratzeak zeharkatuko ditu, eta, gainera, aisialdirako guneak eskaintzen dizkie bisitariei. Eskualdeko ibai-ondare historikoan bide tarterik aberatsenetakoa da.


JAIAK

Apirilaren 29an ospatzen dira, San Pedro Martiriaren omenez.

ITURRIAK

* Diccionario geográfico-histórico de España por la Real Academia de la Historia, I. atala, Nafarroako Erresumaren, Bizkaiko Jaurerriaren eta Araba eta Gipuzkoako probintzien bilduma egiten duena (1802).
* Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar de Pascual Madoz (1845-50).
* Nafarroako Unibertsitateko Artxibo Etnografikoa.
* Nafarroako Herri Artxiboa.
* Nafarroako Entziklopedia Handia.

Logotipos Subvenciones Turismo Navarra