Esteribarko herri hau itsas-mailatik 520 m-ko altueran eta Iruñetik 17 km-ra dago, Arga ibaiaren ezkerraldean. Mugakide ditu iparraldean Ezkirotz, hegoaldean Ilurdotz, ekialdean Setoain eta mendebaldean Larrasoaña eta Akerreta. Behi eta zaldi-aziendak dira bertako jarduera nagusiak. 2020an, 6 bizilagun zituen.

1049. urtean Larrasoañako San Agustin monasterioko dekanotzetako baten egoitza gisa agertzen da dokumentatuta. Erdi Aroan jaurerri erregearen lekua zen. Urteko petxa edo zerga 1280an 16 kahiz eta erdi gari eta 74 soldata eta erdikoa zen, eta 1427tik goiti 3 kahiz eta erdi gari eta 2 soldatara murriztu zen. Murrizketa horrek atzerapen demografiko nabarmena adierazten du.

1835-1845eko udal erreforma orokorretara arte, Esteribarko diputatuak eta herriko erregidoreak gobernatzen zuten, (txandaka aukeratzen baitzuten hiru etxeen artean, bi 1847an). Azken data horretan, apaizgoa auzokoek hornitzen zuten, eta elizako onura jasotzen zuten auzotarrek, apezaren zein erregearen aldetik txandaka. Bide txikiak besterik ez zituzten Iruren.

Jasokundearen Eliza harriz egindako eraikina da, Erdi Aroko jatorrikoa izan daiteke (XIII. mendea), eta asko aldatu zen berreraikitze-lanen ondorioz. Nabe hutsa da, burualde zuzena du, eta dorre karratu bat du -agian kontserbatu den zaharrena- oinei atxikita. Erabilitako materialek zein kanpoko kontrahormek eraikuntzaren etapak iradokitzen dituzte.

Barrualdera sartzeko, zirkuluerdiko arkua duen harrizko atea dago, dobela sakonak dituzten hiru arkiboltaz inguratua. Arkiboltak hainbat gaitako erliebeekin (geometrikoa eta figuratiboa) apaindutako inpostetan mantentzen dira. Sakristia bat dago burualdeari atxikita ebanjelioaren aldetik. Barruti osorako estalkia laua da, eta mentsulen gaineko harrizko arku zorrotz bat du, korua dagoen nabearen azken zatia konpontzeko jarritakoa.

Bertako altzari urriaren artean, nabarmentzekoak dira: Ama Birjinaren irudi zaharberritua, Haurra eserita altzoan duela, erretaula nagusi txikia, XVI. mendearen bigarren erdiko eredu errenazentistak jarraitzen dituena, eta estilizazio nabarmeneko harrizko bataiarria, landare eta aipaingarri geometrikoduna.

Irailaren 8an ospatzen dira, Ama Birjinaren Jaiotzaren omenez.

Maiatzaren 9tik hurbilen den larunbat edo igandean (San Gregorio Nataleno) erromeria ospatzen da Irureko San Gregorio ermitara.